(baohaugiang.com.vn) - Cơ quan chuyên môn đánh giá, tình hình xuất khẩu gạo của Việt Nam trong thời gian gần đây đối mặt nhiều thách thức và dự báo còn tiếp diễn, từ đó đã có những tác động về giá bán lúa của nông dân tại vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) khi đang vào vụ thu hoạch lúa Đông xuân. Giải pháp nào để tháo gỡ khó khăn là mối quan tâm của người trồng lúa và doanh nghiệp trong lúc này ?

Nông dân Hậu Giang thu hoạch lúa Đông xuân đến đâu đều tiêu thụ hết đến đó, không có tình trạng ùn ứ tại ruộng.

Vụ lúa Đông xuân 2024-2025, nông dân các tỉnh, thành phía Nam đã xuống giống được hơn 1,9 triệu héc-ta, riêng vùng ĐBSCL gieo sạ hơn 1,5 triệu héc-ta; hiện diện tích thu hoạch đạt hơn 518.000ha. Qua ghi nhận tại nhiều tỉnh, thành phố vùng ĐBSCL, nông dân đã, đang thu hoạch lúa Đông xuân kém vui vì giá bán lúa ở mức thấp. Cụ thể, giá bán lúa tươi tại ruộng của một số giống chủ yếu như OM 5451, OM 18, Đài Thơm 8,… dao động từ 6.300-6.500 đồng/kg, giảm 1.400-1.700 đồng/kg so với cùng kỳ. Trong khi giá bán lúa giảm nhưng giá vật tư nông nghiệp có xu hướng tăng, từ đó ảnh hưởng không nhỏ đến tình hình sản xuất và đời sống người trồng lúa.

Vì sao giá lúa gạo giảm ?

Qua đánh giá của cơ quan chuyên môn và nhiều doanh nghiệp xuất khẩu gạo trong nước thì nguyên nhân chính làm cho giá lúa nguyên liệu tại vùng ĐBSCL đang giảm, nhất là đối với các giống lúa thường là do ảnh hưởng của thị trường xuất khẩu khi giá gạo xuất khẩu giảm.

Theo số liệu cập nhật của Cục Chất lượng, chế biến và phát triển thị trường - Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT), sản lượng xuất khẩu gạo 2 tháng đầu năm nay của Việt Nam đạt 1,1 triệu tấn, mang về giá trị 613 triệu USD, tăng 5,9% về khối lượng nhưng giảm 13,6% về giá trị so với cùng kỳ. Đặc biệt, giá gạo xuất khẩu bình quân 2 tháng đầu năm nay của Việt Nam giảm 18,3% so với cùng kỳ.

 Ông Ngô Hồng Phong, Cục trưởng Cục Chất lượng, chế biến và phát triển thị trường - Bộ NN&MT, thông tin: Giá gạo xuất khẩu của Việt Nam đã giảm từ khoảng 620 USD/tấn vào cuối năm ngoái xuống còn 500 USD/tấn. Nguyên nhân là do Ấn Độ nối lại hoạt động xuất khẩu và sản lượng cải thiện từ các nước sản xuất gạo khác, từ đó dẫn đến tình trạng nguồn cung toàn cầu tăng cao so với nhu cầu nên gây áp lực lên giá bán. Do đó, có tình trạng các nước nhập khẩu gạo chờ giá giảm, ép giá doanh nghiệp.

Ông Đỗ Hải Nam, đại diện Hiệp hội Lương thực Việt Nam, cho hay: Ngoài thị trường Ấn Độ thì nhiều nhà nhập khẩu gạo tại Philippines đã tạm hoãn việc mua khoảng 350.000 tấn gạo từ Việt Nam và đang đàm phán lại hợp đồng sau khi giá gạo giảm mạnh. Trong 2 tháng đầu năm nay, Việt Nam có 2 thị trường xuất khẩu gạo giảm mạnh về sản lượng và giá trị là Philippines đạt sản lượng 224.000 tấn (giảm 20,2%), giá trị 125 triệu USD (giảm 35,5%); còn tại Campuchia, sản lượng đạt 3.465 tấn (giảm 47,5%) và giá trị 2,1 triệu USD (giảm 47,8%).

Theo ước tính, tổng cung gạo toàn cầu trong tháng 2 vừa qua đạt hơn 712 triệu tấn, cao hơn 9,2 triệu tấn so với năm trước, trong khi mức tiêu thụ toàn cầu ước đạt 530 triệu tấn; từ đó kéo theo giá gạo giảm trên toàn cầu, điển hình là Thái Lan giảm 10-11%, Việt Nam giảm 6%…

Đề xuất doanh nghiệp tăng cường thu mua tạm trữ lúa để gỡ khó cho nông dân vùng ĐBSCL đang vào vụ thu hoạch rộ lúa Đông xuân 2024-2025.

Tăng cường thu mua tạm trữ lúa

Trước tình hình giá lúa gạo đang ở mức thấp như hiện nay thì một trong những giải pháp được ngành chức năng của Trung ương và địa phương đề xuất là doanh nghiệp xem xét tăng cường thu mua lúa tạm trữ để tháo gỡ khó khăn trước mắt cho người dân. Ông Đỗ Đức Duy, Bộ trưởng Bộ NN&MT, cho biết: Hàng tháng thì cơ quan chuyên môn đều tính toán được tổng số lượng lúa gạo có được tại vùng ĐBSCL là bao nhiêu, trong đó ngoài lượng gạo cần xuất khẩu thì lượng lúa gạo tiêu thụ trong nước cần có kế hoạch thu mua tạm trữ cụ thể để hạn chế thiệt hại cho nông dân, nhất là trước diễn biến thị trường tiêu thụ hiện nay thì công tác thu mua tạm trữ là nhiệm vụ quan trọng. Do đó, các doanh nghiệp thu mua và xuất khẩu lúa gạo trong nước có thể chủ động đăng ký với các địa phương có vùng lúa nguyên liệu về số lượng có thể mua tạm trữ lúa cho nông dân, từ đó giúp công tác điều tiết và tiêu thụ mặt hàng lúa gạo được thuận lợi hơn trong thời gian tới.

Liên quan đến vấn đề thu mua tạm trữ lúa và đề xuất giải pháp lâu dài, ông Trương Mạnh Linh, Giám đốc điều hành ngành gạo, Tập đoàn Tân Long, đề xuất: Các ngành có liên quan của Trung ương và địa phương cần có những chính sách ưu đãi hơn để các doanh nghiệp xuất khẩu gạo có điều kiện hỗ trợ người nông dân trong việc thu mua và tạm trữ nguồn hàng lúa gạo trước thị trường nhiều biến động có bất lợi cho doanh nghiệp và người trồng lúa như hiện nay. Bên cạnh đó là kiến nghị các địa phương vùng ĐBSCL cần tăng cường khuyến khích nông dân sản xuất lúa theo hướng chất lượng cao như đề án 1 triệu héc-ta của Chính phủ gắn với tăng cường sử dụng giống lúa thơm, lúa cao sản theo đơn đặt hàng của doanh nghiệp; qua đây tạo điều kiện cho doanh nghiệp mở rộng thị trường xuất khẩu sang châu Âu, Nhật Bản,… từ đó hạn chế tình trạng phụ thuộc lớn vào một vài thị trường, khi có biến động về cung vượt cầu như hiện nay thì dễ bị ép giá thấp cho mặt hàng gạo xuất khẩu của Việt Nam.

Theo đó, để tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp thu mua lúa tạm trữ, hiện Bộ NN&MT đề xuất Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chỉ đạo 11 ngân hàng thương mại tại vùng ĐBSCL nghiên cứu, tính toán giãn cách ngạch cho vay và bố trí nguồn vốn tín dụng cho các doanh nghiệp có năng lực, có hệ thống kho chứa logistics vay vốn để thu mua lúa gạo tạm trữ do thị trường đang biến động theo hướng bất lợi cho nông dân và doanh nghiệp. Ngoài doanh nghiệp thì ngân hàng cũng xem xét hỗ trợ cho nông dân vùng ĐBSCL vay vốn với lãi suất ưu đãi để tạo điều kiện cho bà con tái sản xuất trong vụ lúa Hè thu và Thu đông năm nay.  

Ngoài các giải pháp trên thì từ việc xác định được nguyên nhân dẫn đến giá lúa nguyên liệu đang ở mức thấp so với cùng kỳ (năm 2024 sốt giá do Ấn Độ cấm xuất khẩu gạo) nhưng vẫn ở mức cao so với nhiều năm trước đó; vì vậy, Bộ NN&MT đề nghị các địa phương vùng ĐBSCL cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền về thực trạng thị trường hiện nay để người dân nắm bắt được tình hình và nhận được sự chia sẻ, đồng thời bà con yên tâm tiếp tục đẩy mạnh sản xuất vụ Hè thu và những vụ tiếp theo, không vì giá thấp mà chuyển đổi sang cây trồng khác sẽ ảnh hưởng đến sản lượng lúa cả năm.

Ông Trần Chí Hùng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hậu Giang, thông tin: Giống như nhiều tỉnh, thành phố vùng ĐBSCL, hiện nông dân Hậu Giang đã, đang vào vụ thu hoạch lúa Đông xuân, trong đó có một số giống lúa nông dân bán với giá thấp hơn so với cùng kỳ. Nhưng nhìn chung, tình hình tiêu thụ tương đối ổn định, lúa thu hoạch đến đâu, thương lái mua hết đến đó, không có tình trạng ùn ứ, không tiêu thụ được nên cũng tạo tâm lý an tâm cho bà con. Đối với vụ lúa Hè thu và Thu đông thì địa phương tiếp tục tập trung chỉ đạo xuống giống đạt theo kế hoạch và lịch thời vụ đã ban hành. Bên cạnh đó là tăng cường kêu gọi doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh tham gia vào chuỗi liên kết sản xuất theo quy trình vùng lúa chất lượng cao, đặc biệt là tăng cường vai trò của các hợp tác xã, tổ chức nông dân trong việc kết nối với doanh nghiệp gắn với tiêu thụ lúa gạo.

Ông Đỗ Đức Duy, Bộ trưởng Bộ NN&MT, đề nghị ngành chức năng các địa phương vùng ĐBSCL thường xuyên tăng cường giám sát thị trường và thanh tra, kiểm tra việc mua bán của doanh nghiệp đầu mối, thương lái để tránh tình trạng lợi dụng thị trường khó khăn mà ép giá lúa nông dân. Đối với các hiệp hội, công ty, doanh nghiệp liên quan đến ngành hàng lúa gạo thì ngoài thị trường truyền thống cần chủ động tìm kiếm, mở rộng thị trường mới, đồng thời tăng cường liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ sản phẩm để tạo sự an tâm cho người trồng lúa.